Hoe gaaf?! Ik heb een stichting opgericht, Oortwolk genaamd. We gaan interactieve kindervoorstellingen spelen rondom emotieregulatie voor de basisschool. De mooiste plannen zijn we aan het smeden met de leukste mensen. Zie www.theateroortwolk.nl voor meer info

Redactie Theaterkrant
15 maart 2021

De theaters zijn alweer een tijd gesloten en het is nog onduidelijk wanneer ze hun deuren weer mogen openen. Gelukkig blijven theatermakers doorwerken aan alternatieven, zoals podcasts en hoorspelen. 15 luistertips voor de zoveelste stille week. 

1. Geen voorstelling, de podcast
Een podcast van zes afleveringen, die Suzanne van der Horst tijdens de eerste lockdown maakte. Centraal staat een voorstelling die ze eigenlijk zou spelen, maar door de coronacrisis niet door kon gaan. Luister de korte afleveringen in één keer voor een ‘theatrale onderdompeling’, of luister ze één voor één als losse scènes. Hier te beluisteren. 

2. Waal en Wind De Mamacast
Eva Marie de Waal en Sophie van Winden verlengen hun onderzoek naar feminisme en moederschap, dat begon met de voorstelling Mama Marlene. In Waal en Wind de Mamacast gaan de twee makers met uiteenlopende gasten in gesprek over feminisme en moederschap. Onder anderen theatermaker Bianca Krijgsman, acteur Rick Paul van Mulligen en politicus Sylvana Simons zijn te gast. De interviews worden omlijst door fragmenten en muziek uit de voorstelling. De vier afleveringen zijn hier te beluisteren. 

3. Vondel was een Vrouw
Vondel, Bredero, P.C. Hooft: wie kent ze niet? Maar wie heeft er weleens gehoord van Katharina Lescailje, Lucretia van Merken of Catharina Questiers? Vrouwen die door hun tijdgenoten in de 17e en 18e eeuw werden gezien als de nieuwe ‘Vondels’ van het toneel, maar in de 19e eeuw geen plek kregen in de literaire canon. In acht afleveringen bespreekt Theater Kwast de invloedrijkste Nederlandse toneelschrijfsters uit de vroegmoderne tijd. Op deze manier maken ze een online monument voor deze schrijvende vrouwen. Hier te beluisteren. 

4. Over regie van musicals met Carline Brouwer
Voor deze aflevering spreekt hoofdredacteur van Theatermagazine Scènes Jos Schuring met Carline Brouwer. Brouwer werkt sinds 2002 bij Stage Entertainment en regisseerde onder andere Moeder, ik wil bij de revue en The Bodyguard. Ze vertelt over haar wereldwijde werk, van Hamburg tot Mexico en Tokyo. Zo werkte Brouwer voor Anastasia in vijf verschillende landen. De aflevering is hier te beluisteren. 

5. Vijf hoorspelen van Oorkaan
Jeugdmuziekgezelschap Oorkaan lanceerde eind 2020 vijf hoorspelen: Romeo en Julia, Nachtvlinder, Krijgerszoon, Meneer Sax en Zwarte Monster. De stemmen van onder anderen Gust van Borreman, Jouman Fattal en Maartje van de Wetering zijn te horen met muziek van Beethoven, Bartók, Bach en Ravel. De hoorspelen zijn zowel los als gebundeld online verkrijgbaar via Storytel, Kobo Plus, Storytel, Kobo, Luisterrijk, Cliffer, Youtube Music, Napster, Google Play, Boeken.com, Libris, De Slegte, Bol.com, Boekhandel Roelants en Nextory. 

6. Gijsbreght van Amstel
Rond de jaarwisseling zou dit treurspel van Joost van den Vondel te zien zijn in Theater Bellevue, in een bewerking door Dood Paard. De productie kon niet doorgaan, maar daar lieten de acteurs Jorn Heijdenrijk, Manja Topper en Carel Alphenaar het niet bij zitten. Ze toverden hun voorstelling om in een podcast en spelen met zijn drieën alle rollen. Hier te beluisteren. 

7. Koren in coronatijd
In samenwerking met NPO Radio 4 en KRO-NCRV lanceert Het Nederlands Kamerkoor een podcast over de Nederlandse korenwereld in coronatijd. Radioverslaggever Matthijs Holtrop verkent de korenwereld waar sinds het begin van de pandemie vrijwel alle activiteiten stil liggen. Hij gaat op zoek naar de drijfveer van de 1,7 miljoen Nederlanders die bij een koor zitten en verhalen uit de korenwereld die nog niet veel gehoord worden. Hier te beluisteren. 

8. Sapietom
Eigen Werk Theaterteam lanceerde tijdens de laatste scholensluiting dagelijks een audio-podcast om de thuisschooldagen wat op te vrolijken. Theatermaker Pieter Tiddens vormt samen met acteurs Sabrina NaberMacnack en Tom Jaspers het illustere trio SAPIETOM, een drie-eiige drieling die elke dag een avontuur beleeft. ‘We laten de kinderen een tiental minuten luisteren naar een vrolijk verhaal, om er ondertussen bij te tekenen of uit het raam te staren. In de hoop de kinderen te inspireren tot eigen activiteiten na het beluisteren. De podcasts werden geproduceerd tot de scholen weer opengingen, maar zijn voor verkouden dagen hier terug te luisteren. 

9. Eva
Op 8 maart gaat de nieuwe podcastserie Eva van start, een achtdelige gesproken opera en muzikaal luisterboek ineen van regisseur Sjaron Minailo, schrijfster en librettist Gaea Schoeters, componist Annelies van Parys en het Ragazze Quartet. De podcast is gebaseerd op de gelijknamige roman van Carry van Bruggen uit 1927. In aanloop naar de lancering van deze podcastserie, gaat Schoeters in gesprek met schrijver Barber van de Pol over het werk en leven van Van Bruggen. Dit contextprogramma is hier te beluisteren. 

10. Zen&Zo
Zangeres en radiomaker Marlous Lazal begon vorig jaar de podcast Zen&Zo. Het tweede seizoen is inmiddels van start gegaan, met songwriter, zanger en theaterman Flip Noorman als gast in de eerste aflevering. Noorman maakte recent de voorstelling Amor Fati bij Theater Walhalla en heeft een enorme voorliefde voor Leonard Cohen. De aflevering is hier te beluisteren. 

11. Radi’O Zoutloos
In 2014 speelde Studio Orka voor het eerst Zoutloos, een voorstelling over het wel en wee van een nest prettig gestoorde mensen in een rusthuis. ‘Dit is een voorstelling die je pakt’, schreef onze recensent Wendy Lubberding. ‘Het goed gedoseerde spel, enkele fijne verrassingen in de vormgeving en de rijke contrasten tussen de emoties zorgen ervoor dat de poëtische slotscène echt raakt. Misschien hebben we heel even kunnen zien hoe het is om oud te zijn.’ Het Vlaamse gezelschap bewerkte de voorstelling onlangs voor deze tijd, als zesdelig luisterspel en met minder kritiek en meer lof voor de zorgsector. Meeluisteren kan via verschillende lokale radiostations en de site van cultuurcentrum De Grote Post in Oostende. 

12. De Sloopkogel-podcast
Het Kaba Collectief volgt theatermakers Harm van Geel, Ellen Goemans en Don Duyns bij het maken van hun nieuwe theatervoorstelling. In aflevering 1 ‘Het scheppingsverhaal’ zoomen de drie makers met elkaar en buigen ze zich over vragen als: waar ligt de klemtoon in ‘a priori’, waarom komen er zoveel penissen in het script voor en hoeveel scheppingsverhalen zijn er eigenlijk nodig in de voorstelling, of is eentje genoeg? Met muziek van Django Duijns (aka Pale Puma). Te beluisten op het internetplatform van het Kaba Collectief. 

13. Sketches en Gelul
Cabaretduo Janneke en Jasper is na 7 jaar weer bij elkaar. In Sketches en Gelul leven Janneke de Bijl en Jasper Dijkema zich uit in absurde sketches en leggen ze hun levens naast elkaar. Janneke is inmiddels comedian, Jasper beleidsmedewerker bij de provincie. Wie is er beter af? Te beluisteren via Dag en Nacht Media. 

14. Het heroïsche theater van de weigeraars
Vijf dagen na de bevrijding bezette Toneelgroep 5 mei 1945 de Amsterdamse Stadsschouwburg. De groep theatermakers had niet getekend voor de Cultuurkamer, een voorwaarde om tijdens de Tweede Wereldoorlog door te mogen werken. Samen met journalist Henk van Gelder en acteur Edwin de Vries neemt Pieter-Bas van Wiechen de geschiedenis van dit bijzondere gezelschap en zijn speciale voorstellingen onder de loep. Onderdeel van het project ‘Bezet, audiomonumenten van de stad Amsterdam’ van het Amsterdams 4 en 5 mei comité. Onder meer hier te beluisteren. 

15. Knorrepodcast
Comedians en tekstschrijvers Martijn Koning en Sander van Opzeeland zijn boezemvrienden en kennen elkaar via comedycollectief Comedytrain, waar ze allebei lid van zijn. Drie keer per week bespreken ze melig én kritisch het nieuws en vooral elkaar. Soms komen er ook gasten langs, zoals Raoul Heertje en Daniël Arends. Onze cabaretrecensent Patrick van den Hanenberg raakte er inmiddels verslaafd aan. Te beluisteren via het platform van Dag en Nacht. 

Foto: Opname Sapietom van Eigen Werk Theaterteam 

Sander Janssens
15 juli 2020

Vanwege corona moest er een kleine aanpassing gemaakt worden aan de voorstelling van Suzanne van der Horst. Namelijk: dat de voorstelling niet doorgaat. Want zonder publiek, geen theater. Geen gedeelde empathie, geen identificatie met de performer, geen theaterwetten die worden doorbroken en geen ongemakkelijke gesprekjes in de foyer achteraf.

Geen voorstelling, de podcast is gebaseerd op de festivalvoorstelling Geen voorstelling, die Suzanne van der Horst vier jaar geleden op het festivalplein tijdens Boulevard in Den Bosch speelde. De coronacrisis bood aanleiding tot deze theatrale ‘verpodcasting’, een remake zonder publiek. Centraal daarin staat een voorstelling die Van der Horst eigenlijk zou spelen, maar die vanwege omstandigheden, in dit geval de coronacrisis, niet door kon gaan. Die voorstelling, vertelt ze, zou eigenlijk gaan over de eeuwige, onuitputtelijke liefde – zoals elke voorstelling daar waarschijnlijk over gaat. ‘Maar mede door de crisis ben ik vandaag gesloten.’

Dat verhaal over de liefde krijgen we overigens wel degelijk voorgeschoteld, in de zes korte afleveringen (van steeds circa tien minuten) waarin haar relaas is opgehakt. En dan bedoel ik niet de uitgebreide anekdotes uit The Bridges of Madison County, die Van der Horst in aflevering 5 gedetailleerd en met veel smaak uit de doeken doet. Die aflevering vormt een behoorlijke stijlbreuk binnen de rest van deze podcastreeks overigens, maar dat hoort zo: in de oorspronkelijke voorstelling had halverwege ook een stijlbreuk gezeten en aan het eind van aflevering 3 waren we al gewaarschuwd: gezien de maatregelen bestond de kans dat de stijlbreuk in kwestie enige vertraging oploopt.

Nee, het liefdesverhaal waarvan Van der Horst stellig blijft beweren dat we het niet zullen krijgen, is er een op metaniveau: die van toneelspeler en theater. Van der Horst neemt ons mee naar de magie van het theater, zowel vanuit de speler als de toeschouwer. De fragiliteit van het moment, de onzekerheid, het allesomvattende moment in die ene voorstelling waarin ineens je wereldbeeld verandert.

De tekst van Van der Horst laveert tussen abstracte theaterbespiegelingen, algemeen engagement en lekker banale, alledaagse invallen – en in dat laatste vindt ze haar grootste kracht. Nadat ze geconstateerd heeft dat je zo’n podcast zonder problemen tijdens de afwas kan luisteren, stelt ze zich voor dat een toeschouwer zich met een afwasteil bij de ingang van het theater meldt en hoe de theatermedewerker daar vervolgens op zou reageren. In dat schijnbaar terloopse afdwalen weet ze zijdelings het perspectief op wat als bekend wordt verondersteld, te kantelen.

Uiteindelijk komen we over de ‘oorspronkelijke voorstelling’ niets dan algemeenheden te weten, die met een beetje goede wil op zo’n beetje elke (solo)voorstelling van toepassing kunnen zijn. Want wat valt er immers te zeggen van een voorstelling die er niet is? Dat is het mooie van theater: dat bestaat alleen maar bij de gratie van een gedeeld moment tussen performer en toeschouwer. Het laat zich niet vangen in een registratie, synopsis, projectplan of herinnering, het is er alleen op het moment zelf. En gaat dat niet door, dan is er helemaal niets.

Of ja, hooguit een podcast dan, over dat niets.

Momenteel toer ik langs een zestal Brabantse theaters met de promotie van 'Geen voorstelling, de podcast'. In de lege zalen van Theater aan de Parade, Theaters Tilburg, De Hofnar, Het Speelhuis, Chassé en Parktheater draag ik telkens 1 scene voor uit mijn zesdelige audiovoorstelling. Het is een feestje op zich.

Blijven opletten, want ik ga een podcast opnemen!

Daar ging ik dan met mijn try-outs voor mijn cabaret-solo-programma! Wat was het een feest. Donderdag sta ik ermee in Parktheater Eindhoven. Zie ernaar uit! 

Samen met Sanne van Winden maak ik een kinderboek. Ik kan er natuurlijk nog niets over verklappen, behalve dat Sanne de boel illustreert en ik het verhaal schrijf. Een droom voor ons beiden die uit mag komen.

Naar aanleiding van een prachtige onderzoeksweek die ik in oktober '18 als kluizenaar in theater De Nieuwe Vorst in Tilburg doorbracht heb ik een verslag geschreven. Ik ging hierin in gesprek met 10 verschillende makers, artistiek leiders, dramaturgen en studenten.